Lenfödem Terapi
Lenfödem, lenfatik sistemdeki bozukluktan dolayı hücreler arası sıvıda meydana gelen artış olarak tanımlanır. Hangi nedenle olursa olsun lenfatik sistem düzgün bir şekilde çalışmıyorsa, lenfatik sisteme ameliyat esnasında müdahale edildiyse veya damarlar uygun bir şekilde sıvıyı drene edemiyorsa, dokular içinde sıvı birikebilir. Biriken sıvı miktarı lenfatik sistemin taşıma kapasitesinden büyükse lenfödem oluşabilir.
Bebek anne karnındayken, lenf damarlarının yeteri kadar gelişmemesi nedeniyle ortaya çıkabiliyor. Fakat vücudun sağlam damarları, gelişmemiş olan damarların görevini üstlenerek sistemin çalışmasını sağlayabilir.
Lenf sistemi üzerine binen aşırı yükle (travma veya enfeksiyon) tetiklenebilir veya kişi ömrünün sonuna kadar bu durumla karşılaşmadan da yaşayabilir. Primer lenfödem tek bacakta olabildiği gibi, sadece bir bacakta başlayıp diğer bacağı da etkisi altına alabilir.
En sık görünen tiptir. Lenfödemin bu tipinde lenf sistemi doğumdan itibaren normal olarak çalışır. Sekonder lenfödem en sık, kansere bağlı olarak yapılan cerrahi uygulamalar ve radyoterapi ile ortaya çıkıyor. Kanser cerrahisi sırasında, kanserli bölge alınırken ilgili lenf nodülleri de alınıyor.
Bu operasyon zamanla lenf akışını bozup lenfödeme sebep olabilir. Örneğin meme kanseri tedavisinde, memeyle birlikte koltukaltından alınan lenf nodülleri kolda lenfödeme sebep olabilir. Burada operasyonda alınan lenf nodüllerinin sayısı önemli değil, lenf nodüllerine yapılan en küçük bir müdahale ile bile kişi lenfödem gelişme riski altındadır. Fakat lenf nodüllerinin alınması hastada kesinlikle lenfödem oluşacağı anlamına da gelmiyor.
Kanser tedavisinde cerrahi işlem yapılmamışsa bile, alınan radyoterapi lenf nodüllerinin çalışmasını bozabilir ve bu da lenfödeme neden olabilir.
Toplardamarların kanı yeteri kadar kalbe götürememesi “venöz yetmezlik” olarak tanımlanıyor. Venöz yetmezlik en fazla bacaklarda diz altı bölgesinde görülür. Nedeniyse, bu bölgenin kalbe en uzak noktada olması ve yer çekiminden en çok etkilenen bölge olmasıdır.
İyi çalışmayan venöz sistemin kanı tekrar kalbe göndermesine lenf sistemi yardımcı olmaya çalışır. Bu yardım sırasında lenf sistemine aşırı yük binmeye başlar ve lenf kapakları işlevini yapamaz hale gelirse, bunun sonucunda lenfödem gelişir.
Lipödem, nedeni belli olmayan bir kadın hastalığı, erkeklerde çok nadir görülür. Hastalık bazen menstürasyona (adet dönemi) girişte, bazen de hamilelikte başlar. Lipödemde, her iki bacakta da simetrik olarak yağ artışı görülür. Lipödeme aynı şekilde kollarda da rastlanabilir.
Vücudun artan yağ oranıyla birlikte lenf sisteminin taşımakla yükümlü olduğu su ve protein miktarı da artıyor. Bunun sonucunda zamanla aşırı çalışan lenf sistemi bozuluyor ve görevini yapamaz hale geliyor.
Lipödeme bağlı lenfödem de bu şekilde gelişebilir.
Lenfödem Tedavisi Nasıl Yapılır?
Lenfödemin günümüzde henüz kalıcı tedavisi bulunamamıştır fakat Kompleks Boşaltıcı Fizyoterapi yöntemi ile ödemi indirip kontrol altında tutmamız mümkün. Eğer Kompleks Boşaltıcı Fizyoterapi uygulanmazsa lenfödem ilerleyen bir hastalık ve ileri evrelerde çözümü daha da zorlaşır.
Lenfödem Terapisinde uygulanacak yöntem Kompleks Boşaltıcı Fizyoterapi.
Bu yöntem 4 ana başlıktan oluşuyor:
Lenf sisteminin eller ile manipüle edilerek, bloke olmuş sıvının serbest akışının sağlanması tekniği ve elle uygulanan özel bir yöntemdir. Ödemli bölgeden lenf sıvısının alınıp vücudun çalışan bölgelerindeki lenf nodüllerine transferi temel mantıktır.
Manuel lenf drenajı derinin tam altındaki yüzeysel lenf damarlarına hafif basınç uygulaması ile yapılır. Manuel lenf drenajı dolaşıma etkisi olmayan diğer terapötik masaj teknikleriyle karıştırılmamalı. Diğer masaj teknikleri lenfödem için faydalı olmadığı gibi zarar dahi verebilir.
Kompresyon bandajlama; manuel lenf drenajından sonra aktive olmuş lenf sisteminin etkinliğini koruma amaçlı yapılan özel bir bandajlama tekniğidir. Yapılan bandajlamada basıncın en uçtan itibaren çok dengeli şekilde ayarlanması gerekiyor.
Kısa çekişli ve elastik olmayan bandajlar, basınç ayarlanması için yün sargılar kullanılır. Bu bandajların görevi; kas aktivasyonu sırasında yüksek basınç, istirahat halinde ise düşük basınç uygulaması nedeniyle lenf sıvısının etkilenmiş uzuvda tekrar birikmesini önlemek.
Diğer bandaj şekillerinin lenfödem için oldukça zararlı olduğu bilindiğinden kullanılması kesinlikle zararlıdır.
Kompresyon çorapları; terapi bitiminde takip süresince giyilmesi gereken materyaldir. Her kişiye özel ölçü alınarak, özel örüm tekniğiyle yapılıyor. Basınç ayarlamasının çok önemli olması nedeniyle ölçü alımının çok iyi yapılması gerekir.
Lenf sıvısının akış hızı iskelet kasları tarafından sağlanan aralıklı dış basınca bağlı. Bu nedenle sıvı drenajına yardım etmek için kas aktivasyonu gerekiyor. Egzersizler bandaj veya çorap kullanımı eşliğinde yapılmalı, dirençli egzersizlerden ve ağırlık çalışmalarından kaçınılmalı.
Egzersiz programının hastaya özel olarak tedavi yürüten fizyoterapist tarafından hazırlanması gerekiyor. Lenfödem hastalarında ısınma ve pompalama, solunum ve hafif germe egzersizleri yapılmalı.
Meme kanseri tedavileri sonrası her dört hastadan birinde lenfödem oluşuyor. Lenfödem belirtileri ilk olarak el ve ayakların üst kısmında görülür.
Lenfödemi veya Lenfödem İhtimali Olan Kişiler Nelerden Korunmalı?
Enfeksiyon (yanıklar, enfeksiyonlar, kesikler, böcek ısırmaları)
Aşırı kilo alma ve dengesiz beslenme
Yetersiz veya aşırı egzersiz
Kolun aşırı ısıya veya güneşe maruz kalması
Ağır yük kaldırma
Kolun baş üzeri pozisyonda uzun ve yorucu çalışması
Uzun yolculuklar (yüksek basınçtan ötürü özellikle uçak yolculukları)
Etkilenen kol veya bacağın sıkılması (sıkı saat, tansiyon ölçümü, sıkı kıyafetler)
